Leonardo da Vinci in Milaan

Hoewel Leonardo da Vinci werd geboren in Toscane, heeft hij zo’n twintig jaar lang in Milaan gewoond en vooral gewerkt. Veel van zijn werk bleef op papier staan, maar een aantal concrete projecten, zoals zijn hulp bij het ontwikkelen van het (voormalige) kanaalsysteem en Het Laatste Avondmaal, is nog steeds te bewonderen. Maar er is meer. In dit artikel een vijftal zaken van Leonardo da Vinci in Milaan.

Standbeeld ter ere van Da Vinci

Het Piazza della Scala is vernoemd naar het prachtige operahuis van de stad. Velen zullen daar echter aan voorbij lopen, maar wel even stoppen bij het standbeeld van Leonardo. Het beeld werd aan het einde van de vorige eeuw op dit toen nieuwe plein geplaatst. Al decennialang sprak men in Milaan over de realisatie van een monument van deze alleskunner, maar pas eind vorige eeuw werd het een feit. Naast Da Vinci, die aan zijn formaat te zien duidelijk de belangrijkste is, ook vier van zijn leerlingen. Elk van hen schijnt een van de talenten van hun meester overgenomen te hebben. En die talenten kun je zien op de plakkaten waarop in reliïs een aantal van de beroepen van Da Vinci is weergegeven: beeldhouwer, schilder, waterbouwkundige en architect.

Piazza della Scala, Milano

Het Laatste Avondmaal in Milaan

Een van de bekendste werken van Da Vinci is Het Laatste Avondmaal, ook wel bekend als het Cenacolo Vinciano. Dit is tegelijkertijd ook het moeilijkste om te bezoeken. Het Cenacolo werd gemaakt in opdracht van Ludovico il Moro, eind 15e eeuw hertog van Milaan. Terwijl Bramante aan de kerk Santa Maria delle Grazie werkte, decoreerde Da Vinci een van de muren van de refter van het naastgelegen klooster. Hij experimenteerde met een andere schildertechniek en maakte geen fresco maar schilderde direct op de muur. Voor hem zeer gunstig, omdat hij met deze techniek tot in het oneindige aanpassingen kon maken. Maar al snel bleek dat deze techniek niet duurzaam was. Al in het begin van de 16e eeuw schreef de Italiaanse architectuurcriticus Vasari over de slechte staat waarin het werk zich bevond. Dat het in de eeuwen daarna ook nog eens een tijdje werd gebruikt als paardenstal en door de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog het gebouw behoorlijk beschadigd raakte, hielp niet mee.

Inmiddels is het werk gerestaureerd, maar het is belangrijk om het klimaat rondom het schilderij zo stabiel mogelijk te houden. Daarom kunnen er maar weinig bezoekers tegelijkertijd naar binnen. Mocht je Het Laatste Avondmaal willen bezoeken, moet je dus al maanden van tevoren achter tickets aan. Bij resellers vind je ook last-minute nog wel iets, maar dan betaal je wel de hoofdprijs. Lees hier meer over een bezoek aan Het Laatste Avondmaal van Da Vinci.

Piazza Santa Maria delle Grazie 2, Milano

Kanalen en sluisdeuren

Milaan is rijk aan water, maar ondanks dat was het lang lastig om de stad per boot te bereiken. In de 13e eeuw kwam hier langzaam verandering in. De hertog gaf toen opdracht voor de aanleg van drie kanalen die in de eeuwen erna ook daadwerkelijk gerealiseerd zijn. Het realiseren van deze enorme projecten, het langste kanaal is vijftig kilometer lang, was alleen al een kunstwerk op zich. Maar om de drie kanalen in Milaan samen te laten vloeien, was nog een stuk ingewikkelder. Leonardo brak zijn hoofd hierover en het lukte hem uiteindelijk om het ontwerp van de tot dan toe bestaande sluisdeuren aan te passen. Dankzij zijn ontwerp kon het hoogteverschil tussen het noorden en het zuiden van het centrum in verschillende stappen overbrugd worden. De kanalen zijn inmiddels gedempt, maar twee van de sluisdeuren zijn nog steeds te bezoeken. En een derde vind je in het wetenschapsmuseum, zie volgende kopje.

Je kunt trouwens een leuk stadsspel spelen dat je langs de kanalenwijk van Milaan, beter bekend als de Navigli-wijk, brengt.

Musea gewijd aan Da Vinci

Er zijn drie musea in Milaan waarbij het werk van Da Vinci wordt besproken. Twee ervan kan ik je aanraden. De derde, Leonardo3, vind ik persoonlijk wat chaotisch.

Wil je meer over Da Vinci’s leven en werk te weten komen, dan raad ik je een bezoek aan het Museo della Scienza e della Tecnologia Leonardo da Vinci aan. Je vindt deze in route 3 van de Time to Momo-gids Milaan. Het enorme wetenschapsmuseum heeft verschillende thematische tentoonstellingen over onder andere lucht- en ruimtevaart, communicatie en stoommachines. Een van de meest recente maar permanente tentoonstellingen is gewijd aan Da Vinci. In circa tien ruimtes kom je meer te weten over zijn leven en zijn werk, verdeeld over de verschillende professies die deze uomo universalis beoefende. Het museum is ook geschikt om te bezoeken als je met kinderen naar Milaan reist.

Via San Vittore 21, Milano

Wil je schetsen van Da Vinci bewonderen? Dan is de Pinacoteca Ambrosiana een must-do. De collectie van het museum, opgericht aan het begin van de 17e eeuw, is voor de liefhebber van schilders als Botticelli, Raffaele en Caravaggio sowieso de moeite waard, vanwege de uitgebreide collectie van werk van deze renaissanceschilders. In de bibliotheek, de laatste zaal die je bezoekt voordat je het museum verlaat, worden elke drie maanden zo’n twintig schetsen uit Da Vinci’s Codice Atlantico tentoongesteld. Een unieke kans om de indrukwekkende schetsen van de alleskunner te bewonderen.

Piazza Pio XI, Milano

Het paard van Leonardo da Vinci

In 1482 gaf de hertog van Milaan, Ludovico il Moro, de opdracht aan Leonardo da Vinci voor het ontwerpen van een paard. Dit ter herinnering aan Francesco, zijn vader en opdrachtgever van de bouw van het Castello Sforzesco in Milaan. Het resultaat hiervan waren tientallen schetsen en enkele beelden van een paard. Het beeld zou met 7,3 meter een van de grootste beelden van een paard ter wereld worden.

De ambities van Da Vinci waren enorm. Het paard zou steigerend afgebeeld moeten worden, maar technisch gezien bleek dit lastig. Na een aantal aanpassingen presenteerde hij in 1491 een tweede versie aan het publiek. Deze staat op drie benen. Hoewel deze dicht bij de uiteindelijke versie kwam, is ook deze nooit in brons gerealiseerd. De Sforza’s verloren aan macht en uiteindelijk vertrok Leonardo naar Frankrijk, waar hij de laatste twintig jaar van zijn leven doorbracht.

Het duurde vervolgens nog zo’n vijfhonderd jaar voordat het ‘echte’ beeld werd onthuld. Het is gerealiseerd door de Amerikaanse kunstenares Nina Akamu en gefinancierd door de stichting Leonardo da Vinci’s Horse Foundation. Dit beeld en varianten daarop die door diverse hedendaagse kunstenaars werden gemaakt zijn nu te bezichtigen voor de ingang van het Ippodromo Snai San Siro, de paardenrenbaan ten westen van het centrum van Milaan. Niet ver van het voetbalstadion San Siro, trouwens.

Piazzale dello Sport 6, Milano

Foto – Roy Bisschops – zeropxl.com