Hoogwater in Venetië: zo werkt het
20 juni 2023
Misschien heb je wel eens gehoord over hoogwater in Venetië, oftewel acqua alta. Ik woon in het historische gedeelte van de stad en weet er dus alles van. Er wordt me ook vaak naar gevraagd tijdens mijn rondleidingen. Wat me opvalt, is dat de meeste mensen niet echt weten wat hoogwater in deze stad betekent en hoe ‘het werkt’. Daarom dit blog.
Hoogwater in Venetië
Venetië ligt in een lagune van de Adriatische zee en ligt ongeveer een meter boven zeeniveau. We hebben de laatste jaren steeds vaker last van hoogwater, meestal tussen november en maart. Het wordt veroorzaakt door de springvloed -eb en vloed-, de stand van de maan en een bepaald soort wind, de Scirocco-wind, die het water via de lagune opstuwt Venetië in. Het water stroomt dan de stad binnen, en komt ook omhoog vanuit de grond, door de stoeptegels en straatstenen heen. Je ziet het water letterlijk stijgen. Dat gaat heel snel, soms in een kwartier tijd. Na de piek daalt het water weer net zo snel als het komt. Het blijft dus niet een dag hoog, zoals veel mensen denken.
Er zijn ‘vaste tijden’ voor hoogwater, ook al klinkt dit vreemd. Het water is op z’n hoogst tussen 10.00 uur en 13.00 uur en in de avond tussen 21.00 uur en 23.00 uur. Plekken in de stad waar je tijdens die uren zonder laarzen niet kunt lopen, zijn in de middag droog. De Venetianen leven met dit fenomeen. Je weet meestal ‘s ochtends vroeg wel dat er die dag hoogwater verwacht wordt. Er gingen tot aan de ramp in november 2019 sirenes af en er bestaat nu een speciale app. Je neemt dan gewoon rubberlaarzen mee naar je werk. Of je trekt ze thuis al aan; het is heel gewoon om in een bar (met laag waterpeil) je koffie te drinken terwijl je met je rubberen boots half in het water staat. Ja, binnen in de bar inderdaad. Ik dus ook. Het is dan niet eens gespreksonderwerp. Het is gewoon zo. Maar dan hebben we het over een waterpeil van 90 tot 120 cm hoog. Rondom Piazza San Marco is het waterpeil het laagst. Het plein stroomt al over als het waterpeil hoger komt dan 80 cm boven de zeespiegel. Dus daar zijn we aan gewend in de winter. De laagste gedeeltes van het San Marco-plein staan 100 keer per jaar onder water.
Waarom zo vaak hoogwater? En waarom steeds vaker? Waar komt dit door?
- Verzakking van Venetië
- Klimaatverandering
- Stijgende zeespiegel
Overstroming 12 november 2019
Op 12 november 2019 was het hoogwater en ongelukkig genoeg samen met de Scirocco-wind. Een zeestorm ontstond en het hoogwater bleef maar stijgen in de stad, met wild weer en vloedgolven. Met een waterpeil van 150 cm ligt 70% van Venetië onder water. Het waterpeil steeg die avond van 12 november steeg naar 187 cm en overstroomde 85% van de stad. Een nationale ramp. De laatste keer dat het water zo hoog kwam, was in 1966, dus vijftig jaar geleden. Hier was niemand op voorbereid. Er is enorme schade geleden bij woningen, winkels, monumenten, magazijnen, bars en restaurants. Kortom: iedereen die op de begane grond woont. Alles werd overstroomd met brak water, en het zout blijft achter en tast alles aan. De stad is dagen bezig geweest met het wegpompen van water uit woningen, schoonmaken en redden wat er te redden viel. Er is voor miljarden euro schade geleden. Scholen, winkels, supermarkten, bars en restaurants zijn drie dagen gesloten geweest.
Er waren veel initiatieven, mooie initiatieven. Bundelingen van kracht, goed georganiseerd. Jonge Venetianen hielpen waar ze nodig waren, de scholen waren dicht. Ze hielpen bij de vele huizen waar het water hoog binnenstond en waar alle meubels moesten worden weggegooid, om maar een voorbeeld te noemen. Of neem de taxi’s. De taxi-chauffeurs staan hier bekend om hun onvriendelijke gedrag, maar the day after stelden zij hun taxi’s gratis beschikbaar voor iedereen die vervoer nodig had. Petje af. Wat een bundeling van kracht en solidariteit heb ik gezien.
MOSE-project
Het probleem van hoogwater bestaat al langer en in de jaren ’90 is de staat begonnen met het MOSE-project dat Venetië zou moeten redden van de overstromingen. Het MOSE-project is een soort van mobiele dijk, dat de lagune afsluit van de zee. In 2003 startte de bouw hiervan. In 2019 is 93% van de MOSE af, maar het project ligt al een jaar stil door een corruptieschandaal. Er gaan vele verhalen rond over de MOSE: het eco-systeem wordt beschadigd, het is nooit gebruikt en heeft nu al onderhoud nodig (100 miljoen euro per jaar…) en is technisch achterhaald.
Experts zeggen dat als de MOSE er in 2019 geweest was, het water nooit zo hoog zou zijn gekomen met de nationale ramp. De MOSE is direct na de nationale ramp afgemaakt in januari 2020 en ging eind januari in werking. En tot onze grote verrassing werkte het mobiele dijkensysteem perfect!
De MOSE igaat in werking met een zeeniveau van 1m30. Dat wil zeggen dat wanneer er een zeeniveau van 1meter is of 1m10 of 1m20, de MOSE niet in werking wordt gesteld. Net als sommige dijken in Nederland pas in werking gaan vanaf een bepaald zeeniveau. Dan is er dus hoog water, maar niet zo hoog dat het schade veroorzaakt. Op het moment dat er 1m30 zeeniveau wordt verwacht, gaat de MOSE in werking. Het project werkt perfect en de Venetianen (en ik dus ook) zijn er erg blij mee.